The Malaysian Insight

APAKAH maksud status rakan kongsi setara Sabah dan Sarawak?

Persoalan itu timbul apabila Putrajaya kini sedang merangka untuk membentangkan usul berhubung pemulihan status rakan kongsi setara antara semenanjung Malaysia, Sabah dan Sarawak dengan meminda Perkara 1 (2) Perlembagaan Persekutuan dalam sidang Parlimen yang sedang berlangsung ketika ini.

Ia adalah janji pilihan raya Pakatan Harapan yang diuar-uarkan sejak PRU14 tahun lalu.

Kedua-dua negeri itu mempunyai status setara yang diberikan semasa pembentukan Malaysia pada tahun 1963, namun ia telah ditukar menjadi sebuah negeri persekutuan pada tahun 1976 oleh Dewan Rakyat.

* Jadi apakah status setara ini? Dan kenapa ia sangat penting bagi rakyat Sabah dan Sarawak?

Sebelum membahas persoalan ini dengan lebih lanjut, kita perlu sedikit pemahaman mengenai sejarah Malaysia dan pembentukannya.

Perkara 1 (2) Perlembagaan Persekutuan, sebelum pindaannya pada tahun 1976, menyatakan bahawa:

Negeri persekutuan adalah:

(a) Negeri-negeri Malaya, iaitu, Johor, Kedah, Kelantan, Melaka, Negri Sembilan, Pahang. Penang. Perak, Perlis, Selangor dan Trengganu (negeri-negeri Melayu bersekutu) dan:

(b) Negeri-negeri Borneo, iaitu, Sabah dan Sarawak; dan

(c) Negeri Singapura.

Selepas pindaan 1976, perkataan itu dibaca: “negeri persekutuan itu ialah Johor, Kedah, Kelantan, Melaka, Negeri Sembilan, Pahang, Pulau Pinang, Perak, Perlis, Sabah, Sarawak, Selangor dan Terengganu.”

Singapura telah menarik diri dari persekutuan pada tahun 1965.

Perkataan perlembagaan sebelum pindaan jelas menunjukkan terdapat empat wilayah/negeri yang berbeza membentuk persekutuan baru, iaitu status Sabah dan Sarawak yang menuntut dalam beberapa tahun kebelakangan ini.

* Mengapa Sabah dan Sarawak menuntut untuk kembali ke status sebelum tahun 1976?

Pindaan perlembagaan 1976 menafikan status Sabah dan Sarawak sebagai rakan kongsi yang sama dalam membentuk persekutuan kepada negeri-negeri semata-sama yang serupa dengan 11 negeri bersekutu Melayu di Semenanjung.

Tidak seperti 11 negeri Melayu, Sabah dan Sarawak hanya bersetuju untuk membantu membentuk Malaysia selepas senarai panjang hak mereka dinyatakan dalam Perjanjian Malaysia 1963, telah dipersetujui dan kedudukan mereka sebagai wilayah bebas terus dilindungi.

Senarai hak termasuk tidak mempunyai agama rasmi, mengekalkan status bahasa Inggeris, hak untuk menyekat orang-orang yang tidak diingini dari negara-negara Melayu bersekutu di bawah autonomi imigresen, dan juga untuk memiliki hak mutlak untuk semua sumber semula jadi di negara masing-masing, baik dari sudut pendapatan dan juga hak untuk mengubah sempadan.

Penurunan sebagai negeri ke-12 dan ke-13 Malaysia membenarkan kerajaan persekutuan secara perlahan-lahan menghakis beberapa hak yang telah dipersetujui dalam MA63 sebelum ini.

* Apakah hak-hak yang terhakis itu?

Ketika bersetuju untuk membantu dalam pembentukan Malaysia, Sabah dan Sarawak hanya menyerahkan tiga perkara - pertahanan, keselamatan dalaman dan hal ehwal luar negara.

Segala-galanya penting dalam hak-hak dua negeri Borneo itu. Selama bertahun-tahun, sedikit demi sedikit, telah diambil alih oleh Kuala Lumpur, seperti hak pendidikan dan perkhidmatan perubatan dan kesihatan.

Kemarahan terbesar dua negeri itu ialah apabila kerajaan persekutuan merampas sumber minyak dan gas kedua-dua negeri tersebut.

Aktivis hak negeri Lina Soo memberi amaran bahawa untuk mengubah perkataan “negeri” kepada perkataan lain seperti “wilayah” akan dipersoalkan kerana perkataan Negeri Borneo digunakan dalam MA63, bermaksud sebuah negara bangsa dan negara seperti penggunaan umum perkataan itu dalam bahasa Inggeris.

* Adakah orang di Sarawak dan Sabah gembira dengan pindaan yang dicadangkan oleh Putrajaya kepada Perkara 1 (2) Perlembagaan Persekutuan?

Kebanyakannya mereka melihatnya sebagai langkah pertama menuju hala tuju yang betul.

Walaupun ramai yang gembira, beberapa ahli politik dan aktivis hak di kedua-dua negeri itu masih berhati-hati mengenai kemungkinan ia adalah “perangkap Putrajaya”.

Sebagai contoh, Timbalan Ketua Menteri Sarawak James Masing menuntut satu pertiga daripada kerusi Parlimen untuk diagihkan semula kepada Sabah dan Sarawak sebagai sebahagian daripada perjanjian untuk menafikan bahagian dua pertiga kawasan Parlimen Semenanjung Malaysia  yang memerlukan pindaan lain kepada perlembagaan.

Soo, yang juga presiden Star, menyeru kerajaan persekutuan untuk mengisytiharkan  tidak sah dan membatalkan semua undang-undang persekutuan yang menggantikan MA63.

Seperti kebanyakan rakyat Sarawak, Soo juga mahu semua undang-undang persekutuan yang berkompromi dengan hak-hak Sarawak di bawah MA63 untuk dibuang daripada Perlembagaan Persekutuan atau ditambah dengan pengecualian menyatakan bahawa undang-undang persekutuan itu tidak terpakai kepada Sarawak.

Dua undang-undang yang diingati oleh rakyat di Sabah dan Sarawak adalah Akta Pembangunan Petroleum (PDA) 1974 yang memberikan hak mutlak syarikat nasional Petronas ke atas sumber minyak dan gas Sabah dan Sarawak serta Akta Laut Teritorasi (TSA) 2012 yang mengubah Sempadan politik Sabah dan Sarawak dengan menghadkan hak kedaulatan dan bidang kuasa undang-undang terhadap kawasan laut di sekeliling negeri itu, yang memiliki perimeter 12 batu dari pesisiran pantai kepada hanya 3 batu. – 18 Mac, 2019.

Berita penuh di sini.